Prof. Dr. Sadettin Ökten Şehir Düşünce Merkezi

Pera Müzesi Yayınları

İmparatorluğun Başkentinden Cumhuriyet’in Modern Kentine

Derleyen: Zeynep Öğel

İstanbul Araştırmaları Enstitüsü tarafından 2010 yılında düzenlenen Henri Prost sergisi, İmparatorluk Başkentinden Cumhuriyet’in Modern Kentine: Henri Prost’un İstanbul Planlaması ismiyle kitaplaştırılmıştır. Henri Prost’un İstanbul planlamasına yönelik çalışmalarının yer aldığı eser, Fransız Mimarlık Enstitüsü XX. Yüzyıl Mimarlık Arşivleri’nden özgün belgeleri ve dönemin fotoğraflarını içermektedir. Henri Prost biyografisi ve önceki planlama deneyimleri ile başlayan kitap, İstanbul projeleriyle devam etmektedir.

Serginin küratörlüğünü mimarlık tarihi ve İstanbul’un kentsel dokusuyla ilgilenen Pierre Pinon ve kentsel tasarım ve kent mimarlığı alanında çalışan Cânâ Bilsel yapmıştır. Henri Prost ve İstanbul Çalışmaları, Pierre Pinon, Cânâ Bilsel, İpek Yada Akpınar, Vlada Filhon&Holy Raveloarisoa, David Peycere’nin kaleminden okurlara sunulmuştur. Mathilde Pinon-Demirçivi’nin, Mimar ve Şehirci Aron Angel ile Prost üzerine söyleşisi de kitapta yer almaktadır. Ayrıca 20. yüzyıl mimarlık tarihi ve şehircilik üzerine yayınlarıyla meşhur Jean-Louis Cohen bir makaleyle esere katkıda bulunmuştur. İstanbul planlama tarihi için referans olarak kabul edilen eser, sergi fotoğraf ve haritalarını da içermektedir.

Henri Prost, Belçika’nın Anvers şehri planı için yapılan yarışmada birincilik kazanmıştır. Daha sonra, Fas’ın imarıyla meşgul olmuş, başta Rabat, Kazablanka, Fez, Meknez, Merakeş şehirlerinin planlarını çizmiştir. Paris merkez olmak üzere, Versay’ı da içerisine alan bir daire içerisinde, 654 şehir ve kasabanın da planlarını yapmıştır. Son olarak ise, Kan şehrinden başlayarak İtalya sınırına kadar Akdeniz’deki tüm Fransız sahil şehirlerinin planlarını yapmıştır. Çok sayıda kentin planlamasını ayrıntılı bir şekilde yapan Prost’un, planları büyük ölçüde uygulanmıştır. Özellikle Fas, Kazablanka planı şehircilik çevrelerinde başarılı bulunmuştur.

İstanbul’un modernleşme perspektifinden planlama sürecinde, Atatürk döneminin sonlarında 1936 yılında İstanbul’a gelen Henri Prost, İstanbul’un Nazım Planı’nı oluşturmakla görevlendirilmiştir. Prost planlarının bir kısmı uygulanırken, bir kısmı uygulanmamıştır.

Henri Prost, 1937’den 1952-53’e kadar İstanbul planlaması üzerine çalışmaları; Tarihi Yarımada nazım planı ve şehrin gelişme yönü ile ilgili tavsiyeler, Boğaziçi için planlar, Haliç sanayi bölgesi kararları, Yenikapı limanı, İstanbul siluetini korumak amacıyla hazırlanan 40 rakımı kararları ile Sultanahmet arkeolojik koruma alanı ve bu planlara dayalı olarak pek çok yol açma ve meydan düzenleme projesini kapsar. Henri Prost’un İstanbul için hazırlamış olduğu projeler çok önemlidir, çünkü Tarihi Yarımada başta olmak üzere, Galata-Beyoğlu ve Eyüp bölgeleri için hazırlanan plan ve önerilerin bir kısmı, 1950-1960 yılı Demokrat Parti döneminde uygulamaya konulmuştur.

Prost’un projelerinden, Ayasofya, İstanbul Ciheti Nazım Planı, Atmeydanı, Adalet Sarayı, Arkeoloji Parkı, Atatürk Bulvarı ve Fatih Meydanı, Kapalıçarşı Çevresi ve Eminönü Meydanı, serbest alanlar, parklar, gezi alanları ve meydanlar eserde detaylı biçimde ele alınmıştır.

Diğer Şehir Kitapları