Hayvan Barınağı Mimarisi Çalıştayı – İyilik İçin Tasarla Yarışması

Proje Başlığı

Proje Yürütücüsü

Prof. Dr. Mazhar Bağlı, Prof. Dr. Ebru Erdönmez

Proje Ekibi

Prof. Dr. Mazhar Bağlı, Av. Özlem Zengin, Prof. Dr. Ebru Erdönmez, Dr. Cemil Arslan, Esra Nur Altundağ, Rumeysa Boz, Merve Nur Ocaklı, Mücahit Şahin

Proje Ortakları

İstanbul İl Milli Eğitim Müdürlüğü, Türkiye Tasarım Vakfı, HAYTAP Hayvan Hakları Federasyonu, İstanbul Üniversitesi, Marmara Belediyeler Birliği

Özet

Günümüzde toplumsal yapının içerdiği temel bileşenler, geleneksel dönemlerden farklılık arz etmektedir. Toplumsal yapının içine sosyal bir aktör olarak evcil hayvanların da dahil olduğunu görmekteyiz. Kuşkusuz insanların hayvanlarla olan ilişkisi bilinen en eski çabalarından birisidir. Antropolojik disiplin açısından kültür, insanoğlunun doğaya karşı elde ettiği tüm kazanımlarıdır.

İnsanoğlunun ilk zamanlarda iş gücü, korunma ve temel ihtiyaçlarını gidermek için ehlileştirdiği hayvanlar bugün artık bu işlevlerden çok farklı, özellikle de modernleşme ile birlikte yaygınlaşan ve günümüzün kritik açmazlarından olan yalnızlığın giderilmesi ve duygusal ihtiyaçların karşılanması için çok önemli bir rol yüklenmiştir.

Evcilleşmiş ve artık kendi doğal habitatını ve yaşam ihtiyaçlarını karşılayamayan hayvanların gözetilmesi hem insani hem de ahlaki bir gerekliliktir. Bu kapsamda insanın tek başına iyilik haline kavuşmasının mümkün olamayacağı ve aynı zamanda da insanın dışındaki diğer canlıların da en az insan kadar hak ve yetki sahibi olduğu tezinden hareketle insan merkezli paradigmanın yerine çevre merkezli bir paradigma egemen olmaya başlamıştır.

İnsanın diğer canlıların da iyilik halini düşünmesi onu bir kez daha her daim birlikte olduğu evcil hayvanlarla olan ilişkisi temelinde yeni bir politika geliştirmesini de beraberinde getirdi.

Kendi habitatlarından koparılan hayvanların insan ile birlikte yaşamaya alışmaları ve bu yaşamlarını keyifli bir şekilde sürdürebilmeleri iki şeye bağlıdır. İnsanların hayvanlara karşı olan tutumlarını etik bir temele oturtmak ve hayvanlar için yaşanabilir fiziki ortamlar tesis etmektir. Ülkemizde hayvan hakları ile ilgili kanuni-etik çerçeve yüksek bir standarda oturtuldu ve şimdi fiziki ortamın da yine yüksek standartlı bir forma kavuşturulması gerekmektedir.

Hayvanlara karşı olan yaklaşımımızı dini ve hukuki-ahlaki kurallar belirlemektedir. Onların yaşama alanlarına karşı olan bakışımızı ise sahip olduğumuz mekânsal planlama belirlemektedir. Bu bağlamda, kentsel yaşam alanlarında giderek yaygın bir şekilde insanların hayatının bir parçası haline gelen hayvanların yanında sahipsiz olan yoğun bir hayvan varlığını da söz konusu olduğunu görmekteyiz. İşte bunlar için de verimli ve pratik fiziki mekânların oluşturulması en az kanuni düzenlemeler kadar önem arz etmektedir. Ki bu anlamda Şehir ve Şehirleşme ile ilgili Türkiye’nin en önemli düşünce kuruluşu olan Esenler Belediyesi Prof. Dr. Sadettin Ökten Şehir Düşünce Merkezi’nin bu konuyu çalışması son derece önemli ve kıymetlidir.

Bilindiği gibi hem evlerde hem de sokaklarda evcil hayvanların sayısında dramatik bir yükseliş yaşanmaktadır. Bu popülasyonun giderek artacağı ve bu konun artık iktidarların temel yönetim başlıklardan birisi olacağı görülmektedir.

Sokak hayvanlarının gerek barınması gerek sağlıklı koşullar altında insanlarla yaşaması ve aynı ortamı paylaşması için hayvanlara yönelik üretilecek mekânların da dikkatli bir özeni hak ettiği açıktır.

İşte bu çerçevede yürütülecek olan çalışmanın çok önemli bir işlevi yerine getireceği ve Esenler Belediyesi’nin öncü projelerinden birisi olacağı açıktır.

Bu çalışma Türkiye Tasarım Vakfı ve İl Milli Eğitim Müdürlüğü’yle beraber yürütülecektir.

Esenler Prof. Dr. Sadettin Ökten Şehir Düşünce Merkezi ve şehircilik ile olan irtibatı

Günümüz dünyasındaki toplumsal hayatı belirleyen en önemli parametrelerden birisi de kentleşmedir. Kentler, insanların ideolojisini benimsemediği pratiklere zorlayan mekanizmalardır. Bu durum esasında çok ciddi kültürel ve düşünsel sorunlara neden olmakta ama bu açmazdan kurtulmak da kolay değildir. Bu zorluğu aşmanın en önemli adımlarından birisi doğayı ve beşeriyeti yeniden anlamlandırmak veya konumlandırmaktır.

Evren ile aramızda kurduğumuz ontolojik bağın içine metafiziği, sanatı ve gizemleri dahil ederek onu katlanabilir hale getirmekteyiz.

Evrenle aramızda kurduğumuz ilişkinin içine yeni bir varlık unsuru daha dahil oldu ve bunun için de bir planlama ve düzenleme yapmak gerekmektedir.

Dünyada artık sokak hayvanları şehir hayatının bir parçası haline geldiler. Bu anlamda hayvanların da şehir hayatını oluşturan döngüye adapte olmalarına katkı sunacak bir planlama kaçınılmazdır artık.

Zira yeni modern kent yaşamı, tüm paydaşları etkilemektedir. Özellikle de sokak hayvanları için daha titiz bir çalışmaya ihtiyaç vardır. Sokak hayvanları yaşanan değişimlerden tıpkı diğer paydaşlar gibi etkilenen canlılardan.

Günümüzde denilebilir ki sokak hayvanlarının temel yaşam alanları kentin kamusal alanları; sokaklar, parklar, meydanlar, çarşılar, pazar yerleri, cami avluları vb. yerlerdir. Kentteki her türlü değişim ve dönüşüm doğal olarak bu habitatın bir parçası olan diğer paydaşları da etkilemektedir. Sokağın varlığına dayanarak kamusal alanın bir parçası olarak yaşayan bu canlılar için kent ekosisteminin diğer katılımcıları gibi koruyucu ve kapsayıcı planlamalar yapmak şehirciliğin kaçınılmaz bir sorumluluğudur. Bu minvalde ele alındığında konunun şehircilik ile irtibatı oldukça kuvvetlidir. Özellikle de kentsel dönüşümün öncüsü olan Esenler Belediyesi için bu konu son derece önemlidir.

Özgün Değer

Bugüne kadar pek çok kurum ve kuruluş, hayvanlar için çeşitli form ve malzemeden barınaklar ve sığınma birimleri üretmiştir. Ancak ilk kez bu konuda dört temel faktör dikkate alınarak bir tasarım ve planlama yapılması hedeflenmiştir. Birincisi insanoğlu ile hayvanların tarihsel birlikteliğinden ve kültürümüzün bu konudaki birikimlerinden hareket edilmektedir. İkincisi modern kentsel yaşamın doğurduğu açmazlar ve hayvanların buradaki rolü çerçevesinde, üçüncüsü etik ve hukuki eksen temelinde ve son olarak da mimarinin büyüsü ve cazibesi bağlamında konu ele alınmaktadır. Dahası konu, bir tasarım yarışması ile de güçlendirilerek temellendirilmektedir.

Bu anlamda hayvan barınağı mimarisini şehircilik gerçeğinin odak notalarından birisi haline getirmek, belki de ilk kez sistematik olarak ele alınan bir konu olacaktır. Dolayısıyla son derece yenilikçi ve özgün bir çalışma olduğu açıktır.

Ayrıca yerel yönetişimde mevcut kamusal alan sorunlarına çözüm bulma aşamasında, diğer bileşenleri (çocukları, gençleri, hayvan hakları savunucusu dernekleri) aynı zamanda sürece dâhil etme girişimi de atölyenin en özgün yanlarından biridir.

Amaçlar ve Hedefler

2018 verilerine göre İstanbul’da herhangi bir kişinin himayesinde olmayan kedi – köpek sayısının 300 bin civarında olduğu tahmin edilmektir. Bu verilerden yola çıkarak günümüzde Türkiye genelinde sadece sokak köpeği sayısının 10 milyon olduğu ve gelecek 10 yıl içerisinde bu sayının 60 milyonu bulması beklenmektedir. Şehrin bir gerçeği ve paydaşı olarak sokakta yaşayan tüm canlılar için mevcut çözümlerin ötesinde yeni çalışmaların, yaşam alanlarının ve analizlerin yapılması gerekliliği açıktır. Hayvanların yaşam ve hareket alanlarının ihtiyaçlarına göre tasarlanması ve bu uygulamaların yaygınlaştırılmasına olanak sağlamak ve dikkat çekmek atölyenin temel amacıdır.

Bununla beraber il genelinde düzenlenecek bir tasarım yarışmasıyla öğrencilerin yaşadıkları çevredeki hayvanların günlük yaşamlarını gözlemleyerek hayvanların ihtiyaçlarını karşılayacak, yaşamlarını kolaylaştıracak, özgün, yenilikçi, geliştirilebilir yaşam alanları tasarlamaları beklenmektedir. Bu yarışmanın amacı çevremizde yaşayan ve kentin her daim bir parçası olmuş hayvanların refah içinde yaşam koşullarına erişmesini sağlarken aynı zamanda kentli çocukların da şehre dair duyarlılık kazanmalarını ve tasarım becerilerini geliştirmelerini sağlamaktır.

Uygulama Faaliyetleri

6 Toplantı
2 Panel
‘İyilik İçin Tasarla’ Hayvan Barınağı Mimarisi Yarışması

İş Zaman Çizelgesi; İş Paketi

21.06.2021 / Pazartesi – 1. Toplantı – Prof. Dr. Sadettin Ökten Şehir Düşünce Merkezi
31.07.2021 / Cumartesi – 2. Toplantı – Prof. Dr. Sadettin Ökten Şehir Düşünce Merkezi
16.08.2021 / Pazartesi – 3. Toplantı – Türkiye Tasarım Vakfı
08.12.2021 / Çarşamba – 4. Toplantı – İl Milli Eğitim Müdürlüğü
09.02.2022 / Çarşamba – Yarışma Duyurusu
25.03.2022 / Cuma – Yarışma Son Başvuru
01.04.2022 – Jüri Değerlendirmesi
Mayıs 2022 – Ödül Töreni ve Sergi
Haziran 2022 – Değerlendirme